Na eerst het algemene verhaal over de spoorwegen in Zweden en de Saltsjöbanan, de hoofdstedelijke boemel naar de kust, nu het derde verhaal van “onze” man in Zweden, namelijk de: Södra och Västra Stambanan, het drukste traject in het land waar vorige week nog 42 saluutschoten ter ere van het pasgeboren prinsesje te horen waren. Je bereikt Zweden o.a. over de Öresundsbron, de Sontbrug, het opvallendste onderdeel van de 16 kilometer lange verbinding voor weg- en spoorverkeer over de Sont tussen Denemarken en Zweden
Westelijke Stambaan (Södra och Västra Stambanan) je tot in de Zweedse hoofdstad Stockholm. Ruim 20 procent van alle snel-, stop-, nacht- en goederentreinen dendert over de Zuidelijke Stambaan, die daarmee een cruciale levensader is voor een derde van het land.
Het snelst ben je van Malmö in Stockholm met de directe sneltrein (snabbtåg) van de staatsspoorwegmaatschappij SJ, die hiervoor de SJ (X) 2000 inzet. Deze 20 jaar oude kantelbaktreinen, waarvan het bovenstel (de locomotief en coupés) met de bochten meebewegen zodat hij harder door de bocht kan dan traditionele treinen, klaren de afstand in 4 uur en 37 minuten, de acht tussenstops inbegrepen (zie hieronder welke). De trein haalt snelheden tot 200 kilometer per uur, wettelijk het maximum in Zweden.
Kopenhagen
De zuidelijke Stambaan sluit in Malmö ideaal aan op de pendeltrein naar het internationale vliegveld van Kopenhagen in Denemarken. Dit Kastrup/CPH Airport is slechts een half uur van Malmö verwijderd, dankzij de vaste-oeververbinding over de Sont (Öresundsbron) en de nieuwe Citytunneln (2011) onder de stad Malmö. De Zweedse spoorwegen laten de SJ (X) 2000 een aantal keren per dag zelfs vertrekken van het centraal station van de Deense hoofdstad. Hij haalt onderweg bij Kastrup ook de aangekomen luchtreizigers op.
Malmö
Malmö is met 299.000 inwoners de derde stad van Zweden. De stad wist zich in de laatste kwarteeuw om te vormen van industriestad met scheepsbouw als pijler tot cultuurstad. De Turning Torso is het 190 meter hoge visitekaartje van de stad. Dit hoogste bewoonde gebouw van Zweden waakt over het door een gracht omgeven stadshart, over de karakteristieke badhuis van Ribersborg en over het slot van Malmö uit 1542.
Lund
Vanuit het centraal station van Malmö, een rijksmonument uit 1856 met een nieuwe glazen entree uit 2011, is het tien minuten over het spoor naar studentenstad Lund. Je vindt er authentieke gevels, een bruisende maar niet dwingende atmosfeer en een domkerk met binnen een bijzonder uurwerk uit de 14 eeuw.
Jönköping
De Zuidelijke Stambaan rijdt na Lund langs minder indrukwekkende stations naar de plaats Jönköping. Daarbij bereikt de trein even ten zuiden van deze provinciehoofdstad van de streek Småland het hoogste punt van de route: 315 meter boven zeeniveau.
Jönköping ligt op de zuidoever van Vättern, het op-een-na-grootste meer van Zweden. Jönköping is de bakermat (1853) van de moderne lucifer, ook van het bekende Zwaluw-merk. Het Lucifermuseum (tändsticksmuseet) is een bezoek waard.
Linköping
De volgende hoofdstations zijn Linköping en Norrköping. Het stadsduo vormt samen de vierde economische regio van Zweden, na Stockholm, Göteborg en Malmö. Ze delen de universiteit, maar weten ook een eigen karakter te behouden.
Linköping is een gezellig cluster van pleinen en straatjes, met een domkerk, een moderne bibliotheek en een stadspark dat zeker in de zomer door studenten levendig wordt gehouden. 12 kilometer ten noorden van Linköping ligt de grootste waterbouwkundige prestatie van Zweden: het Göta Kanal. Dit 190 kilometer lange blauwe lint viert zijn 180e verjaardag. De sluizen van Vreta bij Linköping zijn een vaste bezienswaardigheid, het voormalige trekpaardenpad een leuke fietsroute.
Norrköping
Norrköping werd groot door een Nederlander: de in Luik geboren Louis de Geer (1587 – 1652) die samen met de Zweed Axel Oxenstierna de vader van de Zweedse industrie wordt genoemd. De Geer gebruikte in Norrköping waterkracht voor zijn wapen- en papierindustrie. In de jaren ’70 raakte dit Industrilandskapet (Industrielandschap) in verval, maar nu schittert het opnieuw met ICT-bedrijven, een concertgebouw, universiteit en het leuke Arbeidsmuseum dat de bijnaam Het strijkijzer draagt. Middenin de stad kun je in de rivier op zalm vissen. De rijkdom van weleer zie je terug in het stationsgebouw van Norrköping C uit 1866, dat op de residentie van een landgoed lijkt.
Nyköping
Bij Norrköping splitst het spoor naar Stockholm zich. De noordelijke route sluit bij Katrineholm aan op de doorgaande route vanuit Göteborg, de zuidelijke route gaat langs Nyköping. Daar zorgde de Ierse prijsvechter Ryanair ervoor dat het vliegveld nu het derde drukste van het land is. Bij Nyköping is er even rust in het vele ‘geslinger’ van de trein over het verouderde spoor. Een echt hogesnelheidsspoor zal niet eerder dan 2025 worden gelegd.
Stockholm via hoogste spoorbrug
De resterende 100 kilometer naar Stockholm, deels over de aansluitende Westelijke Staambaan (Västra Stambanan), kennen nog één belangrijk klapper. Als je de verbinding over de Sont tussen Kopenhagen en Malmö niet telt, is de Ingelstabrug van 2140 meter lengte en station Södertälje-Syd de hoogste en langste spoorbrug van Zweden. Vanaf 48 meter kijk je neer op de vrachtwagenfabriek van Scania, dat in Södertälje zijn hoofdkantoor heeft.
Info: www.visitsweden.com, www.sj.se