Spoor 0 is pure nostalgie

Veel mensen zijn naar RAIL 2019 geweest en hebben daar o.a. Spoor O gezien van het o.a het merk Merkur, vandaar nu een reportage van Hans van Lith over de rijdag in deze schaal in het museum Stoomtrein Katwijk Leiden.

Spoor 0 met zijn blikken rails en rollend materieel, dat grotendeels stamt uit de periode 1900-1940, is pure nostalgie. Dat werd nog eens bewezen tijdens de rijdag op 17 februari in museum Stoomtrein Katwijk Leiden, waar een 25-tal liefhebbers met hun treinen acte de présence gaf. Initiatiefnemer Peter Lammens, had een baan uitgelegd van zo’n honderd meter rails – spoorwijdte 32 millimeter – aangevuld met 22 wissels, stations en locdepots. Het begint al een jaarlijkse traditie te worden, want het ‘Spoor-0-evenement’ vindt nu voor de derde keer plaats. Steeds in de periode tussen kerst en de jaarwisseling met een uitloop in het nieuwe jaar.

Het smalspoormuseum heeft voldoende ruimte voor het opstellen van een baan van deze omvang en bood hiervoor dan ook graag gastvrijheid aan. De totale opstelling beslaat een oppervlakte van ongeveer zestien bij vier meter. Aanvankelijk nog beperkt tot een relatief eenvoudige privé opzet, is inmiddels een soort ‘Spoor-0-Genootschap’ ontstaan met Peter Lammens als voorzitter en Pieter Post als secretaris. Lammens: ‘Het is een groep gelijkgestemden, met een liefhebberij voor het verzamelen van blikken speelgoed spoor 0.’ Het gaat daarbij vooral om de bekende fabrikanten als Märklin, de Britse firma’s Bing en Hornby en het Zwitserse HAG. Behalve verzamelaars zijn er ook enkele modelbouwers bij, die replica’s maken. De groep blijft informeel en de deelnemers aan de rijdag zijn dan ook persoonlijk uitgenodigd. ‘Je kent mekaar langzamerhand’, aldus Pieter Post.
De 40 centimeter rijtuigen
Er is een kostelijke hoeveelheid materieel bij elkaar gebracht. Van een trein met ‘teakhouten’ Wagons-Lits-rijtuigen tot een D-trein met vier assige 40-centimeter rijtuigen van Märklin, die het summum zijn op dit gebied. Afhankelijk van de staat waarin ze verkeren, moet je voor zo’n rijtuig al gauw 600 tot 1000 euro neertellen! Maar ook eenvoudiger snel- en personentreinen laten zien wat er in de loop der jaren op de markt is verschenen. Daarnaast rijden er talrijke goederentreinen, getrokken door diverse elektrische locomotieven. Zowel door de locs, rijtuigen en goederenwagens die ze voor Spoor 0 uitbeelden, als door het imago van blikken ‘speelgoed’ is hier sprake van pure nostalgie naar de periode ‘van voor de oorlog’.
De ontwikkelingen in het fabricageproces zijn ook duidelijk zichtbaar. De treinsets uit de vroege jaren zijn minder gedetailleerd dan die uit latere periodes. Na de Tweede Wereldoorlog liep de bouw van het meest gangbare materieel voor spoor 0 bij Märklin nog door tot ongeveer 1951. ‘Je kunt zien wanneer die rijtuigen gebouwd zijn: na de oorlog ontbreekt de informatie op de stelbalken’, legt Lammens uit.. ‘Maar wat hier in Valkenburg rijdt, is allemaal uit de periode vóór 1940.’
Heel bijzonder is een aparte kleine tafel waar Denny Janssen uit Dordrecht twee echte stoomlocomotiefjes, van de merken ‘Bing’ en ‘Carette’, uit de jaren rond 1900 laat rijden. Hij verzamelt behalve spoor 0 ook spoor 1 en 2, die hij thuis in een ‘pronkkast’ tentoonstelt en soms ook demonstreert! Het materieel ziet er prima uit en werkt uitstekend. Maar de foto’s die Denny laat zien, tonen wel aan, dat er heel wat restauratiewerk aan vooraf ging, voordat het huidige resultaat was bereikt.
Eind februari moet alles weer zijn ingepakt, omdat het museum in april zijn deuren heropent en de ruimte dan weer nodig is voor het industriële smalspoor op ware grootte..

Foto´s: Hans van Lith
Fotobijschriften 1. Cover – Personentrein komt over de brug