Märklin brengt dit jaar een serie ‘gouden’ krokodillen voor spoor h0 op de markt om de honderdste verjaardag te vieren van het beroemdste loctype van de Schweizerische Bundesbahnen: de Krokodil. Deze acht assige (Ce 6/8 II) gelede locomotief uit 1919 bepaalde – na de volledige elektrificatie in 1921 – al snel het beeld van de zware goederentreinen op de Gotthardspoorlijn. Zij had een beweeglijke constructie, waardoor zij opvallend soepel ’als een reptiel ‘ door de bochten reed. Hierdoor en door de langgerekte ‘neuzen’ kreeg zij al gauw de bijnaam die haar alom bekend maakte. Het speciale Märklinmodel is bij het galvaniseren van binnen en van buiten met 24 karaat goud verguld. Het aantal is strikt beperkt tot 3500 exemplaren.
Het bijzondere locomotieftype heeft vele technici geïnspireerd om het als model uit te brengen. Märklin liep daarbij toch wel voorop en sprak zelf van zijn ‘wapendier’ (Dit is een term uit de heraldiek, als een familie, stad, land, enzovoort een dier afbeeldt in zijn wapen, zoals de bekende uit het water oprijzende leeuw in het Zeeuwse provinciewapen). In de catalogus van 1933/1934 presenteerde Märklin voor het eerst een model in diverse schalen: spoor 1, spoor O, en vervolgens in h0 en op den duur zelfs spoor Z. Het is dus niet zo verwonderlijk dat dit merk in 2019 een jubileumexemplaar uitbrengt van het allereerste type Ce II 6/8. Met onder andere overgangsplaten aan de kopkanten, opstaptreden en handgrepen voor de rangeerder en een zandstrooier, zoals die in werkelijkheid in de jaren twintig gebruikelijk waren.
Sterke locomotieven voor de Gotthard
In 1917 begon de elektrificatie van de spoorlijn via de Gotthard. Naarmate deze vorderde werd ook de roep om krachtig elektrisch materieel luider. Dat leidde tot de bouw van enkele proeflocomotieven, waarvan de Ce 6/8 I nr. 14201 (twee maal drie aangedreven assen en een loopas aan beide uiteinden van de locomotief) – ontwikkeld door AG Brown Boveri & Cie – nog het dichtst bij de gewenste loc voor de zware goederendienst kwam. Aanvankelijk was het niet de bedoeling loopassen te gebruiken, maar de elektrische uitrusting woog zo veel, dat de bouwers daar niet onderuit kwamen.
De proefexemplaren voldeden echter nog niet en vervolgens werd een nieuw model ontworpen. Dit was – net als de 14201 – voorzien van twee onderstellen, elk voorzien van drie aandrijfassen en één loopas. De motordraaistellen, waren via een beweeglijke constructie verbonden met het middengedeelte van de locomotief, waarin zich de twee machinistencabines en de nodige apparatuur bevonden. De speciale ‘gelede’ bouw zorgde ervoor dat ze heel soepel door de bochten reed. Mede daardoor kreeg zij al snel de bijnaam krokodil.
Hoewel het jaar 1919 als het geboortejaar van de nieuwe machine geldt, spreken de bronnen elkaar wel eens tegen, als het gaat om de eerste leveringen. Er was aanvankelijk nogal wat vertraging. Hoe dan ook, in de jaren 1920 – 1922 verschenen 33 krokodillen (Ce 6/8 II, 14251 – 14283) op de baan, gebouwd door de Schweizerische Lokomotiv- und Maschinenfabrik Winterthur (SLM), met een elektrische uitrusting van de Maschinenfabrik Oerlikon (MFO). Ze wogen 128 ton en beschikten over een trekkracht van 1650 kW (2240 PK). Hun topsnelheid was 65 km/h. In de jaren 1926-1927 volgde nog een laatste bestelling krokodillen, Ce 6/8 III 14301-14318.
Naar de rangeerdienst
Zelfs deze krachtpatsers onder de berglokomotieven ontkwamen op den duur niet aan slijtage en storingen In de jaren 1942 – 1947 kreeg een dertiental van de eerste serie nieuwe motoren en werd het frame versterkt. De verbouwing tot Be 6/8 II (13251-59, 61 en 63-65) betekende een vergroting van de trekkracht tot 2700 kW (3640 PK) en een verhoging van de maximum snelheid tot 75 km/h. Ook bij het laatste levering uit 1926-1927 werd de maximum snelheid verhoogd tot 75 km/h. wat leidde tot de nieuwe benaming Be 6/8 III 13301-13318.
Door de komst van modernere locomotieven werden de krokodillen langzamerhand verdreven van de steile Gotthardtroute. Zij werden ingezet op de vlakkere baanvakken. Ook daaraan kwam in de periode 1965 tot 1971 een einde, toen dertien loks werden omgebouwd tot zware rangeerlocomotieven.
Historische locs behouden
Tussen 1967 en 1983 was het ‘einde oefening’ voor de krokodillen. Slechte enkele exemplaren ontkwamen aan de slopershamer: de 14253 (13253) is als historische loc ondergebracht in het depot Erstfeld, waar de 14270 als monument is opgesteld, de 13254 staat in het Verkehrshaus der Schweiz in Luzern, en de 14305 (13305) wordt gekoesterd als ‘historische locomotief’ in depot Basel van de SBB. Deze opgave stamt uit de publicatie ‘SBB Lokomotiven und Triebwagen’ van de Schweizerische Bundesbahnen van enige jaren geleden. Gezien het respect van de Zwitsers voor hun spoorweggeschiedenis zal dit anno 2019 zeker zo nog het geval zijn..
Foto’s: Hans van Lith – Cover foto: Een foto van de ‘gouden’krokodil van Märklin (Märklin),
Speciale Gouden munt
De Gouden munt die in Zwitserland wordt uitgegeven t.g.v. dit Krokodil-jubileum. Deze is voor verzamelaars te hier te bestellen.
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Wil je zelf deze historische treinrit maken in je vakantie? zie hier de Jubileum site van de SBB. Hier ook nog wat reisgegevens: Je kan natuurlijk met de ICE naar Basel, maar SWISS vliegt 4x per dag van Amsterdam naar Zürich. Informatie en reserveringen: www.swiss.com In Zwitserland doe je natuurlijk alles per trein, bus of boot met de Swiss Travel Pass. Alle informatie over de OV-voordeelpassen van het Swiss Travel System, vind je op www.MySwitzerland.com. Wil je voordat je naar Zwitserland alles over dit fascinerende treinenland weten, neem een kijkje voor algemene informatie over toeristisch Zwitserland op www.MySwitzerland.com. Je kunt natuurlijk ook telefonisch contact opnemen met Zwitserland Toerisme, voor informatie en eventuele boekingen: 00800 100 200 30. Voor dit telefoonnummer betaal je het lokale tarief.
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++