De mensheid maakt al bijna 200 jaar treinen. Het begon natuurlijk allemaal in England. Wij vierden drie jaar geleden het 175 jaar bestaan van de Spoorwegen in Nederland. De feestelijkheden in Amersfoort liggen nog vers in ons geheugen. Nederland heeft ook een treinen fabrikant gekend: Werkspoor. NedTrein is ook een treinfabrikant, alleen reviseert NedTrein de NS treinen en dat doen ze heel erg mooi. Dan hebben we in het Noord Hollandse Warmenhuizen de firma BEMO Rail bv. Zij produceren en reviseren Rangeerlocomotieven.
Namen als Bombardier, Alstom, Siemens, CAF kennen treinliefhebbers allemaal. Ook treinfabrieken buiten Europa, vooral China en Japan, laten van tijd tot tijd van zich horen. Zo was CRRC uit China op de laatst gehouden RailTech in Utrecht, om haar kunnen te laten zien. In het land waar treinreizen een belevenis is, Zwitserland zetelt Stadler dé bouwer van treinen. Soms heel bijzondere, denk maar eens aan de vele tandradbanen zoals de Jungfraubahnen en RhB, die naar de toppen van de hoogste bergen rijden.
Voor deze Zwitserse treinfabriek is 2017 een heel speciaal jaar, dan viert Stadler haar 75-jarig bestaan. Op 20 mei, openen ze deuren op de productie plaats in Bussnang, maar ook van Altenrhein en Winterthur. Reken er op dat dit met veel precisie gaat, net al bij de bouw van hun treinen. De FLIRT en de KISS zijn mooie voorbeelden. Sinds kort rijden de derde generatie FLIRT treinen ook in Nederland bij de NS en in Limburg bij ARRIVA. 
Tijdens een persconferentie op 18 mei in Bussnang, zal de eerst HSL trein de EC250 zijn uitrol beleven voor de SBB. Deze zal door de nieuwe Gotthard Basis tunnel gaan rijden. De oude route hoog over de berg, kan je nu in een panoramatrein genieten van prachtige vergezichten.
75 jaar Stadler – Sinds de val van de Berlijnse Muur (9 november 1989) begint het succes van Stadler pas goed. 
Peter Spuhler koopt het bedrijf met een lening van de Thurgau Kantonalbank. Veiligheid was nummer één voor het toen bestaande werknemers. Stadler telde toen slechts 18 vakbekwame lieden. Vandaag zijn er meer dan 7000. wereldwijd.
Nu bekijkt Stadler een eventuele nieuwe locatie in St. Margrethen, want zij blijven groeien. Met het oog op de noodzakelijke verbetering van de efficiency in Zwitserland bekeken om in St. Margrethen en fabriekshal neer te zetten. Een verhoging van de efficiëntie is nodig. Daarom bekijkt Stadler de haalbaarheid van een nieuw gebouw in St. Margrethen. In samenwerking met het St. Gallen, de gemeente St. Margrethen en grondeigenaar HIAG heeft de treinenfabrikant 70.000 vierkante meter gebied St. Margrethen op het oog. Echter, een voorwaarde voor het nieuwe gebouw een herbestemming en aanpassing van het complex plan. Een overeenkomstige aanvraag.
“De gemeente St. Margrethen ziet een mogelijke wel zittenen vindt Stadler een welkome Gast in haar gemeente. Ze verwacht het belangrijk impuls voor de ontwikkeling van de gemeenschap, “zegt Reto Friedauer, burgemeester van St. Margrethen.
Het doel van de nieuwe productieplaats is om de productieomstandigheden voor Dubbeldekkers te optimaliseren. De bestaande infrastructuur in Altenrhein is sterk verouderd en de eigenaar heeft geen bereidheid getoond in de afgelopen jaren om de noodzakelijke investeringen te doen en renovaties uit te voeren. Deze productiviteit is beperkt op deze locatie en verzwakking van de concurrentie in de internationale omgeving.
De geplande investering is een duidelijk engagement om Zwitserland als de locatie en in het grensgebied. De verschuiving heeft alleen invloed op de productie plaats in Altenrhein. Niet getroffen door de vele uitbreidingen zijn het hoofdkantoor in Bussnang, het competentiecentrum voor draaistellen in Winterthur of Inbetriebsetzungszentrum in Erlen.
De activiteiten ontstonden in Altenrhein. In Altenrhein werd ook ’s werelds grootste ooit gebouwde watervliegtuig Do X geassembleerd en getest. In 1949 ontstond Fahrzeugwerke Altenrhein AG en begon het bedrijfswagens te bouwen. Alle voertuigen van de Rhätische Bahn werden in Altenrhein gebouwd. Twee jaar na de lancering van de gelede motorwagen (GTW), het geen overeenkomt met een verdubbeling van het aantal werknemers Stadler. Op de productieplaats Altenrhein, ontwikkelen produceren en installeren ongeveer 950 medewerkers om meer dan 49.000 m² productie- en opslagruimte naast de treinen en trams, een meter spoor voertuigen en personenwagens KISS. De engineering-afdeling met 250 hooggekwalificeerde medewerkers biedt in aanvulling op de ontwikkeling werk voor de geproduceerde voertuigen op deze plaats, maar biedt ook diensten voor de gehele Stadler Group, onder anderen als een competentiecentrum voor alle berekeningen en goedkeuringen.
Stadler tijdlijn
Stadler is een begrip die al 75 jaar treinen ontwerpt en bouwt. Het hoofdkantoor staat in het Oosten van Zwitserland. Bussnang om precies te zijn, maar ook op verschillende locaties in Zwitserland, Duitsland, Spanje, Polen, Hongarije, Tsjechië, Italië, Oostenrijk, Nederland, Wit-Rusland, Algerije en de Verenigde Staten werken meer dan 7000 medewerkers. Stadler biedt een uitgebreid assortiment van producten op het gebied van standaard spoorbreedte voor spoorwegen en stadsvervoer. Hogesnelheidstreinen, intercitytreinen, regionale en treinen, metro’s, trams-treinen en trams. Bovendien heeft Stadler een lijn locomotieven, rangeerlocomotieven en passagierswagons. Waar onder de krachtigste diesel-elektrische Europa locomotief.
Stadlers in andere succes nummers zijn: De bestseller FLIRT (Fast Light Innovative Regional Train) die maar liefst 1.400 keer verkocht is naar 17 landen. Naar de KISS (comfortabele Innovative spurt Strong S-Bahn) in de hoge vraag: Tot op heden ging deze 258 keer “over de toonbank” naar 9 landen. Europa’s meest krachtige diesel-elektrische locomotief die Euro4000, doet zijn werk in 7 landen, hiervan werden er 130 keer verkocht. Met vloot van dan 680 wagens kan je wel spreken van een succes volle firma.
Ook in Nederland is Stadler geen onbekende, denk aan ARRIVA en de nieuwste Sprinters van de NS’. Daar voor zijn er onderhoudshallen in Blerick en Leeuwarden.
In 1942 werd door Ernst Stadler een ingenieursbureau in Zürich opgericht. Drie jaar later werd begonnen met de productie van accu- en diesellocomotieven voor de rangeerdienst. Zo staat te lezen in mooie geschiedenis boek over Stadler: “Von der Stollenlokomotive zum Doppelstockzug”. Na de bouw van de eerste montagehal in Bussnang/TG in 1962 werd Stadler Rail AG in 1976 opgericht. Sinds 1984 worden hier railvoertuigen geproduceerd. Na de dood van Ernst Stadler in 1989 kocht werknemer Peter Spuhler het bedrijf. Onder deze nieuwe directeur-eigenaar heeft Stadler een grote groei doorgemaakt, van 18 naar 1000 man personeel. Spuhler is ook politicus: sinds 1999 is hij lid van de Nationale Raad voor de Zwitserse Volkspartij (SVP). In november 2015 werd Vossloh Rail Vehicles overgenomen door Stadler Rail en gaat verder als Stadler Rail Valencia.
Op 12 februari 2013 werd in Stadlers productiecentrum te Erlen, de 100ste GTW voor Thurbo afgeleverd. In 1996 bouwde Stadler Rail de eerste dieselelektrisch aangedreven GTW treinstellen voor de voormalige Mittelthurgaubahn (MThB). Twee jaar later volgden tien elektrisch aangedreven GTW treinstellen.
Op 24 augustus 2012 plaatsen de spoorwegondernemingen MBC een order voor 4 treinstellen, TRAVYS een order voor 3 treinstellen, MOB een order voor 4 treinstellen en TPF een order voor 6 treinstellen uit kanton Waadland een gemeenschappelijke order voor 17 treinstellen bestaande uit twee of drie rijtuigen. Later plaatsen TPC voor AOMC een order voor 7 treinstellen en MVR een order voor 4 treinstellen een gemeenschappelijke order voor 11 treinstellen bestaande uit twee rijtuigen (GTW). Alle 28 treinstellen worden tussen 2015 en juni 2016 geleverd. Op 11 mei 2016 werd bekend dat de Canadese Rocky Mountaineer tien dubbeldeks uitzichtrijtuigen heeft besteld. Deze rijtuigen worden vanaf 2018 door fabrieken in Duitsland en Zwitserland geleverd.
Stadler heeft diverse type treinen gebouwd. Hieronder een lijst per spoorwegonderneming:
Variobahn, lagevloertram (overgenomen van Adtranz)
Tango, stadtbahnvoertuig (in ontwikkeling)
Be 4/8, treinstel voor o.a. Trogenerbahn (TB)
Be 4/6, treinstel voor o.a. Forchbahn (FB)
Allegra: ABe 8/12 en ABe 4/16, treinstel voor de Rhätische Bahn
Diakofto – Kalavrita, BDmh 2Z+A/12, treinstel voor Diakofto Kalavrita Railway
Diamant, treinstel voor de BDWM Transport AG (BDWM), Frauenfeld – Wil Bahn (FW) en Mariazellerbahn
FC M4c-500, dieselelektrisch treinstel met tandradaandrijving (FC)
Komet, treinstel voor onder andere Matterhorn Gotthard Bahn (MGB)
NExT, treinstel voor de Regionalverkehr Bern-Solothurn (RBS)
FINK, driedelig treinstel voor de Zentralbahn (ZB)
ADLER, zevendelig treinstel voor de Zentralbahn (ZB)
Spatz, treinstel voor onder andere Zentralbahn (ZB)
STAR, treinstel voor onder andere Aare Seeland Mobil (ASm)
KISS, dubbeldeks treinstel, materieel voor onder meer Duitse en Zwitserse S-Bahn en Regiobahn.
FLIRT (Flinker Leichter Innovativer Regional Triebzug), materieel voor onder meer Duitse en Zwitserse S-Bahnen.
GTW (GelenkTriebWagen)
Regio-Shuttle (product is overgenomen van Adtranz)
EC250, 29 elfdelige treinstellen van het type “Giruno” vanaf 2019 voor SBB tussen Zwitserland en Italie.
En natuurlijk ARRIVA (Spurt en FLIRT3)en Nederlandse Spoorwegen (FLIRT3)
Verder produceert Stadler veel spoorwegmaterieel op maat voor smalspoor- en/of tandradspoorlijnen zoals o.s. De Jungfrau Bahnen.
Locaties
Zwitserland Bussnang (Zwitserland); hoofdvestiging sinds 1962; 1067 medewerkers (incl. Stadler Rail hoofdkantoor)
Productie van de GTW, Flirt, sinds 2010 (diesel)locomotieven, kleine opdrachten en tandradvoertuigen. Stadler Bussnang AGAltenrhein (Zwitserland); 1997 van Schindler overgenomen; 400 medewerkers
Productie van personenwagens (Glacier-Express), tussenwagens voor GTW, tussenwagens voor (SBB RABe 514), Niederflur-Express-Triebzug NExT voor (RBS) en Flirt (SOB), (TRN), Dosto treinen.Stadler Altenrhein AGWinterthur (Zwitserland); ex Winpro AG (ex SLM) op 7 september 2005 overgenomen; 250 medewerkers
Productie: draaistellen, revisie, service en tot 2010 (diesel)locomotieven. Stadler Winterthur AGBiel/Bienne (Zwitserland); 2004 van Swiss Metal Casting AG uit faillissement overgenomen
Stadler Stahlguss AGErlen (Thurgau, Zwitserland); begin bouw: september 2009, op 22 oktober 2010 in gebruik genomen
Controle- en inregelcentrum (IBS-Centrum).Duitsland
Stadler werkplaats te Pankow
Berlin-Pankow (Duitsland); 2000/2001 van Adtranz overgenomen; 550 medewerkers
Productie, Flirt voor Duitsland, Regio-Shuttle overgenomen van ADtranz en diverse trams.Stadler Pankow GmbHBerlin-Reinickendorf (Duitsland); 2011 Nieuwe vestiging.
Productie, GTW en Dosto voor Duitsland.Stadler Pankow GmbHBerlin-Hohenschönhausen (Duitsland); 2011 Nieuwe vestiging.
Productie, Variobahn (ook wel Variotram) voor Duitsland, Noorwegen en Engeland.Stadler Pankow GmbHVelten (Duitsland); 2002 Nieuwe vestiging.
Stadler Pankow GmbHWeiden (Duitsland); 2005 van Partner für Fahrzeugausstattung (PFA) uit faillissement overgenomen; 90 medewerkers
Stadler Weiden GmbHOmbouw spoor- en tramwegmaterieel, in 2008 gesloten.Diverse landenBoedapest (Hongarije);
Stadler Szolnok Kftmarketing en distributie en onderhoud
Stadler werkplaats te Siedlce
Siedlce (Polen); opgericht: 2006
Eindproductie, FLIRT, GTWStadler Polska Sp. z o.o.Kouba, Algerije; opgericht: 2008
Stadler Algérie EurlMinsk, Wit-Rusland; opgericht: 2013
Stadler Wit-RuslandMeran, Italie;
Stadler ItalienLinz, Oostenrijk
Stadler ÖsterreichSzolnok Vasuti Jarmügyarto, Hongarije
Stadler Hongarije KftPraag, Tsjechië
Onderzoek en ontwikkelingStadler Praha, s.r.o.Valencia, Spain
Stadler Rail Valencia S.A.U.Sydney, Australia
Stadler Australia Pty Ltd
Stadler Rail heeft op dit moment langlopende onderhoudscontracten in Duitsland, Hongarije, Algerije, Oostenrijk, Italië, Polen, Noorwegen en Zweden en is actief in werkplaatsen in deze landen.
Nederland
Aanvankelijk werd het onderhoud uitgevoerd bij Voith en NedTrain, maar in februari 2014 zijn de Nederlandse vestigingen van Voith en NedTrain overgenomen door Stadler Rail.
Leeuwarden, onderhoud treinstellen van het type Spurt in gebruik bij Arriva
Venlo, voorheen onderhoud treinstellen van het type Velios in gebruik bij Veolia, sinds eind 2016 voor onderhoud treinstellen van het type Spurt en FLIRT in gebruik bij Arriva
Nieuwegein, onderhoud van al het materieel van de Utrechtse sneltram
Oostenrijk
ÖBB-Technische Services-GmbH en Stadler Rail gaan een Joint Venture aan onder de naam ÖBB Stadler Service GmbH.
Wenen, vanaf 2018 onderhoud treinstellen van het type KISS van WESTbahn Management GmbH.
Tot slot binnenkort rijden Stadler SBB HST – EC250, door de nieuwe Gotthard basis tunnel.
Bronnen: Stadler, Treinennieuws.nl, Wikiepedia. Foto’s: Treinennieuws.nl, Dave, Stadler
