Utrecht vormde tegen het einde van de 19e eeuw het startpunt voor een aantal lokaalspoorwegen sterven door de Nederlandse Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS) werden geëxploiteerd. Deze maatschappij werd 150 jaar geleden opgericht en vormt de aanleiding voor de tentoonstelling De stad uit met het Stichtse lijntje, die tot 24 mei 2010 in Het Utrechts Archief te zien is. Hierin wordt een van de mooiste lokale spoorverbindingen uitgelicht, namelijk het Stichtse lijntje tussen Utrecht en Baarn. De treinen tussen beide stations reden niet hard en stopten bij verschillende haltes en stopplaatsen. Tussen Utrecht en Baarn waren dat er in totaal twaalf namelijk. Alleen al in de Utrechtse binnenstad kon men op vier haltes in- en uitstappen: Utrecht Buurtstation, Amsterdamsche Straatweg, Vechtbrug en Blauwkapel. Vervolgens ging het via Groenekanschedijk, Bilthoven, Den Dolder (Doldersche Weg), De Paltz, Soest Zuid / Nieuwe Weg, Soest, Soestdijk en Baarn Buurtstation. Al snel ontdekte men hoe plezierig het was om op deze Manier te Kunnen reizen Tussen de stad en zijn groene omgeving. Er ontwikkelde zich een levendig forensenverkeer, waarmee het Stichtse lijntje een grote invloed had op de ontwikkeling van de omgeving van Utrecht. Zo vestigde zich dankzij de spoorlijn de Zeepfabriek in Den Dolder, waarmee het dorp zich verder vormde. Bilthoven begon met villabebouwing voor mensen uit de stad, en ook Soest en Baarn zijn begin vorige eeuw deur hun ligging aan het spoor sterk gegroeid. Behalve voor het werk trok mannen er ook in de vrije tijd graag met de trein op uit, de natuur inch De Biltse Duinen-express vervoerde in de jaren ’20 vele honderden gezinnen zomers naar het ‘Biltsche meertje’. Wat voor de een een ontspannend tochtje was, was voor de ander hard werken, zo blijkt uit verhalen van spoorwegmedewerkers. Vele ploegen wegwerkers, rangeerders, sein-en wisselwachters hielden en materieel reizigers op de rails. Ook vrouwen werkten op het spoor, Zoals de eerste chef van de halte Soestdijk, die pas op 52 jarige leeftijd in 1898 bij de NCS in dienst trad. De overwegwachteres die van 1928 tot 1942 in Bilthoven de overweg bewaakte, had bovendien haar trouwe hondje Bobby dankzij wie ze geen enkel belsignaal voor een naderende trein miste.
Aan de hand van affiches, oude foto’s, films, tekeningen en beschrijvingen van treinen, stations en omgeving gaat het spoor terug in de tijd. En spoorkaartjes dienstregelingen tonen een intensief gereis sinds 1898. Stoomlocomotieven trokken de prachtige houten Rrjtuigen voort tot de komst van de elektrische trein vijftig jaar later, waarmee mannen sneller kon reizen. Het Stichtse Lijntje is ook in een hedendaags perspectief gezet. De treinreis is per film opnieuw te maken, waarbij uitgestapt kan worden op enkele historische ‘halteplaatsen’.
De tentoonstelling biedt een prachtig beeld van ruim honderd jaar rond het spoor: het materieel, de (verdwenen) stationnetjes, de vele spoorwegbeambten, het opkomend woon-werkverkeer, het regionale toerisme en de reizigers. Kortom, de tijd heeft niet stilgestaan.
Reis mee op het Stichtse van Utrecht naar Baarn van maak een eigen krant over alles wat met lijntje spoor te maken heeft. Speciaal op deze dag geven oud NS-medewerkers een rondleiding door de tentoonstelling. Guus Veenendaal – historicus en auteur van een groot aantal boeken over de Nederlandse en Amerikaanse Spoorwegen – komt vertellen over het spoor tien tijde van de Tweede Wereldoorlog. Bent Kent u een machinist van spoorwegbeambte, van Heeft u vroeger bij het spoor Gewerkt? Neem gerust uw oude foto’s, documenten en verhalen mee. Er zijn echte kenners aanwezig op het gebied van onderzoek naar sterven spooronderwerpen u graag op weg helpen.
De stad uit met het Stichtse Lijntje – wandelgids Spoorwandeling Utrecht-Baarn is te koop voor € 4,95.
Bij de tentoonstelling wordt een speciale ‘Spoordag’ georganiseerd op zondag 18 april 2010.
Volg het spoor terug in de tijd. Een zondag met spoorvermaak voor de hele familie
Datum: Zondag 18 april
Plaats: Het Utrechts Archief | Hamburgerstraat 28 | 3512 NS Utrecht
Tijd: 13.00 – 17.00 uur
Toegang: gratis